Systemy oświetleniowe - Oświetlenie trójpunktowe

O co więc chodzi w

OŚWIETLENIU TRÓJPUNKTOWYM

Jest to fundamentalna zasada, stosowana nie tylko przy oświetleniu scenicznym, ale również telewizyjnym, filmowych, a także w fotografii. Warto więc na samym początku poznać ten fundament, a dopiero potem eksperymentować, jednak w oparciu o te właśnie zasady.

Idea oświetlenia trójpunktowego polega na stosowaniu trzech typów światła do oświetlenia przedmiotu, osoby, itp. Te trzy typy to:
– światło kluczowe (key light), częściej u nas zwane światłem głównym lub rysującym
– światło tylne (back light), albo inaczej kontrowe (lub po prostu kontra)
– światło wypełniające (fill light lub base light) lub rozjaśniające.

ŚWIATŁO GŁÓWNE

Jest światłem wiodącym i określa charakter ujęcia lub sceny. Jest ono skierowane bezpośrednio na obiekt i stanowi grunt pod resztę oświetlenia. Zwykle rzuca jednak zauważalne cienie, a ponadto daje wrażenie „płaskości” oświetlanego obiektu i często trzeba je zrównoważyć innymi światłami. Światło główne (rysujące) decyduje o dramaturgicznej wymowie sceny. Widz powinien przyjąć to światło jako główne tło w oświetleniu sceny – z reguły, w stosunku do innych źródeł, są to najsilniejsze źródła światła. Światło główne najczęściej sytuuje się pod kątem około 30 stopni w pionie, w stosunku do oświetlanego obiektu, aczkolwiek może one być równie dobrze umieszczone w zakresie od 20 do 45o. W płaszczyźnie horyzontalnej przyjmuje się najczęściej kąt 45 stopni w stosunku do „osi patrzenia” (widza, kamery, aparatu fotograficznego). Oświetlenie obiektu lub osoby światłem głównym powoduje nie tylko powstawanie cienia, ale również ostrych, zarysowanych krawędzi – wynika to z faktu, że jako key light stosuje się przeważnie reflektory Fresnela lub profile. Typowy Fresnel wytwarza średnio 1.000-2.000 luksów, w zależności od rodzaju reflektora i odległości od oświetlanego obiektu. Przykład oświetlenia obiektu wyłącznie światłem głównym, pod kątem 45 stopni w płaszczyźnie horyzontalnej i około 30 stopni w płaszczyźnie wertykalnej przedstawia ilustracja 1a.

ŚWIATŁO TYLNE

Światło tylne używa się do optycznego odseparowania danego obiektu od tła lub też innych obiektów znajdujących się za nim. W ten sposób nadajemy mu plastyczności i głębi (staje się trójwymiarowe, w przeciwieństwie do oświetlenia tylko światłem głównym, które „spłaszcza” oświetlany przedmiot lub osobę). Typowa kontra nie powinna być umieszczona pod większym kątem niż 45 stopni w płaszczyźnie wertykalnej. W zasadzie dla jednego światła głównego powinno się dodawać jedno światło tylne – tutaj również stosuje się raczej źródła „ostre”, czyli Fresnele lub profile, o zbliżonej jasności, jak key light, choć przeważnie nieco słabsze. Przykład obiektu oświetlonego tylko światłem tylnym prezentuje ilustracja 1b, a oświetlonego zarówno światłem głównym, jak i tylnym ilustracja 2.

ŚWIATŁO WYPEŁNIAJĄCE

Zwykle stosuje się je do rozświetlenia tła i rozmycia ewentualnych ostrych cieni, rzucanych przez światło główne. Używa się go również do likwidacji niechcianego efektu „chiaroscuro”, czyli światłocienia (gdy np. cień nosa zasłania prawie pół twarzy). Dzięki temu uzyskuje się bardziej zbalansowany obraz, co może mieć istotne znaczenie np. w studiach telewizyjnych czy filmowych. W przeważającej większości przypadków światło wypełniające pochodzi od źródła światła „miękkiego”, usytuowanego po przeciwległej stronie niż światło główne (w idealnym przypadku pod kątem 90 stopni). Ma ono przeważnie też mniejszą intensywność niż key light, mniej więcej w granicach 200-500 luksów. Przykład obiektu oświetlonego tylko „miękkim” światłem wypełniającym, padającym z prawej strony, nieco z dołu, przedstawia ilustracja 1c, natomiast współpracę światła głównego i wypełniającego prezentuje ilustracja 3. Na ilustracji 4 zaprezentowane jest trójpunktowe oświetlenie obiektu z oświetleniem głównym, wypełniającym i tylnym.

OŚWIETLENIE TŁA

Dodając czwarty typ oświetlenia – tła – uzyskujemy czteropunktowy typ oświetlenia. Należy wszak rozróżnić oświetlenie tylne (back light) od oświetlenia tła (background light). W pierwszym przypadku źródło światła jest skierowane na obiekt usytuowany PRZED tłem (tyle, że oświetla go z tyłu), a w drugim oświetla bezpośrednio tło, a więc ścianę, dekorację, itp.

Jacek Sitarski

Zawodowo Jacek Sitarski zajmuje się szeroko pojętą optyką, a jego pasją jest współczesne oświetlenie architektoniczne i teatralne. Kontakt poprzez redakcję: redakcja@livesound.pl