Miejska Szkoła Artystyczna w Mińsku Mazowieckim

Nad akustyką i technologią obiektu czuwała Pracownia Akustyczna Kozłowski z Wrocławia, która praktycznie odpowiadała nie tylko za projekt adaptacji akustycznej sali, ale również jej wystrój. Sprzęt nagłośnieniowy dostarczyła i zamontowała oraz zestroiła wrocławska firma ABLO Group.

Sala koncertowa Miejskiej Szkoły Artystycznej w Mińsku Mazowieckim może więc nie tylko poszczycić się akustyką, jaką może jej pozazdrościć niejedna bardziej „poważna” sala koncertowa, ale również wysokiej klasy sprzętem nagłośnieniowym Kling & Freitag, z którą to firmą Czytelnicy mogli co nieco zapoznać się w tym oraz poprzednim numerze. Ale może od początku.

MIEJSKA SZKOŁA ARTYSTYCZNA

Miejska Szkoła Artystyczna I stopnia im. Konstantego Ryszarda Domagały w Mińsku Mazowieckim istnieje już ponad 40 lat – powstała w 1976 roku jako filia P.S.M. I stopnia w Siedlcach, założona przez obecnego patrona szkoły, Konstantego Ryszarda Domagałę. W roku 1983 szkoła stała się samodzielną placówką kształcenia muzycznego dzieci i młodzieży.

Kształcenie w Miejskiej Szkole Artystycznej I stopnia odbywa się w dwóch etapach: nauczania początkowego (klasy I – III) oraz kształcenia kierunkowego na kierunku muzycznym, ogólnoartystycznym i plastycznym (klasy IV – VI). Podział ten dotyczy 6-letniego cyklu kształcenia, natomiast cykl 4-letni jest jednolity i stanowi odpowiednik kierunku muzycznego w cyklu 6-letnim.

Podstawowymi celami kształcenia są rozwój wrażliwości na piękno dźwięku, barwy i ruchu oraz kształcenie aktywności twórczej. Służą temu przedmioty kierunkowe, takie jak kształcenie słuchu z audycjami muzycznymi, rytmika, żywe słowo oraz przedmiot główny (w tym kameralistyka wokalna, plastyka oraz instrument). Szkoła korzysta z programów nauczania, których autorami są pedagodzy zatrudnieni w placówce.

W kwietniu 2013 roku rozpoczęła się inwestycja przebudowy Miejskiej Szkoły Artystycznej I. stopnia, wraz z budową sali koncertowej. Choć sama szkoła wznowiła swoją działalność już w nowej siedzibie we wrześniu 2016 roku, jednak – z różnych przyczyn – nie udało się do tego czasu zakończyć budowy sali koncertowej. W międzyczasie zmieniła się ogólna koncepcja sali oraz jej projektant i wykonawca.

PRACOWNIA AKUSTYCZNA KOZŁOWSKI

W styczniu 2016 roku wrocławska Pracownia Akustyczna Kozłowski została zaproszona do powtórnego zaprojektowania adaptacji akustycznej oraz wyposażenia technologicznego sali koncertowej. „W momencie kiedy zaczynaliśmy naszą pracę w obiekcie, sala była betonową bryłą, generalny wykonawca już praktycznie schodził z budowy, a architekt zakończył współpracę z inwestorem” – mówi dr inż. Piotr Z. Kozłowski, właściciel Pracowni Akustycznej Kozłowski. „W zasadzie była więc goła skorupa do zagospodarowania, przy czym możliwość realnej współpracy z jakimkolwiek architektem była praktycznie zerowa. Tak więc zarówno adaptacja akustyczna, jak i sam wygląd sali były na naszej głowie”.

PROJEKT

Największym wyzwaniem dla projektanta było pogodzenie kilku różnych wymogów dla jednej sali.

Miasto potrzebowało mieć kino i ogólnie salę wielofunkcyjną do różnych wydarzeń. Z kolei szkoła – o profilu muzyczno-plastycznym, aczkolwiek z większym naciskiem na „muzyczny” – potrzebowała sali, w której będzie można organizować koncerty akustyczne, a więc wymagające istotnie innych warunków akustycznych niż np. sala kinowa czy przystosowana do wystawiania spektakli teatralnych lub koncertów nagłaśnianych sprzętem elektroakustycznym. Poprzedni projekt przewidywał, że będzie to sala typowo filharmoniczna, z „żywą” akustyką, co jednak było nie do pogodzenia z kinem i koncertami elektroakustycznymi. „Zaproponowaliśmy takie rozwiązanie, w którym przykładamy dużą uwagę do struktury odbić typowej dla sali filharmonicznej, jednak chłonność sali utrzymujemy na wyższym poziomie, niż w przypadku klasycznej sali koncertowej” – wyjaśnia dr inż. Kozłowski. „Resztę natomiast, czyli wydłużenie odpowiedzi impulsowej sali, załatwiamy za pomocą systemu wsparcia akustyki, co inwestor zaakceptował”.

Pracownia Akustyczna Kozłowski odpowiadała za projekt adaptacji akustycznej, elektroakustyki oraz SWA (systemu wsparcia akustyki), a także – de facto – koordynację całego projektu sali koncertowej. Natomiast projekty systemu oświetleniowego, mechaniki sceny i kinotechniki pozostały w gestii PS Teatr. Następnie ogłoszono przetarg, który wyłonił głównego wykonawcę technologii sali koncertowej. Została nim firma AWACO, z partnerami PS Teatr (oświetlenie, mechanika) i ABLO Group (adaptacja akustyczna, nagłośnienie, system wsparcia akustyki).

REALIZACJA

Największym problem związanym z realizacją projektu adaptacji akustycznej i technologii sali koncertowej był bardzo krótki czas realizacji, wynikający z jednej strony z ciągnącej się procedury odwoławczej, a z drugiej z nieprzesuwalnego terminu oddania sali – z uwagi na finansowanie. Tak więc z około 9 miesięcy potrzebnych na w miarę spokojne wykonanie wszystkich zamierzonych prac pozostało ich raptem 5. Wraz z rozpoczęciem przez Miejską Szkołę Artystyczną we wrześniu 2016 roku działalności w nowym budynku równolegle rozpoczęły się prace w sali koncertowej, które trwały do końca grudnia. W styczniu rozpoczął się okres intensywnego uruchamiania sali już z udziałem muzyków. „Nawał prac i wydłużony czas pracy ekip realizacyjnych uniemożliwiał rezerwowanie sali na pomiary w ciągu dnia w tygodniu” – wspomina szef Pracowni Akustycznej Kozłowski. „Strojenie akustyczne było robione równolegle z realizacją obiektu. Czyli zrobiony został jakiś fragment wykończenia sali, my robimy pomiary, weryfikujemy, co wyszło, i podejmujemy decyzję, jak należy prowadzić wykonawstwo dalej. W sumie było pięć sesji pomiarowych, przy czym odbywały się one albo w weekendy, albo w nocy, aby nie zabierać ekipom realizującym prace w sali nawet tych paru dni, których de facto nie mieli”.

AKUSTYKA

Samego kształtu sali i jej wkomponowania w bryłę całego budynku już nie można było zmienić – to spuścizna po poprzedniej ekipie projektantów. „Tak już musiało zostać, choć nie jestem z tego powodu zbyt szczęśliwy” – komentuje Piotr. „Układ, w którym przy samych ścianach są fotele, a dopiero potem przejścia, nie jest najlepszym rozwiązaniem. Ale to musiało zostać, bo taka była geometria sali, układ drzwi – to wszystko nie pozwalało już na poczynienie jakichkolwiek zmian w tym temacie”.

Z punktu widzenia akustyki sali zaprojektowana została i wykonana spora liczba powierzchni rozpraszających – w obrębie estrady i tuż przed nią, ale jeszcze przed pierwszymi rzędami widowni.

Na tylnej ścianie estrady zainstalowany jest spory dyfuzor,

który można zasłonić kurtyną akustyczną (gdy scena powinna mieć krótszy czas pogłosu, np. w przypadku koncertów nagłaśnianych i używania systemu monitorowego). Kotara owa w sytuacji gdy dyfuzor jest odsłonięty, w całości chowa się w znajdujących się po bokach ustroju parkingach. Podobnie rozwiązana jest kwestia kurtyny estrady – ona również, po jej otwarciu, w całości chowa się w znajdujących się po bokach parkingach, które też same stanowią element odbijający dźwięk.

Aby uzyskać dodatkowe rozproszenie dźwięku w zakresie małych częstotliwości, co drugi rząd okładzin akustycznych na ścianach bocznych widowni jest nieco wysunięty w stosunku do okładzin sąsiednich.

Okładziny na ścianach są po części odbijające – głównie w dolnej części – w dużej zaś części stanowią perforowane ustroje pochłaniające, strojone na częstotliwości, które „ujawniały” się w trakcie pomiarów sali.

Na tylnej ścianie i przednich ścianach portalowych zainstalowano układ będący połączeniem szerokopasmowego ustroju pochłaniającego z drewnianymi szczebelkami, pełniącymi trojaką funkcję – chronią mechanicznie wypełnienie z wełny mineralnej ustroju, dodają nieco rozproszenia dźwięku i stanowią element dekoracyjny wystroju sali. Wszystkie wymienione ustroje – pochłaniające, odbijające i rozpraszające – wykonała firma ABLO Group z Wrocławia.

ABLO jest również wykonawcą sufitu podwieszonego nad całą salą. Sufit ów, wykonany z 3 warstw płyt gipsowo-kartonowych, stanowi twardą powierzchnię, całkowicie odbijająca dźwięk, a ukształtowanie jego elementów w odpowiedni sposób kieruje odbicia dźwięku z estrady w stronę widowni. To był element, którego kształt poważnie zmieniła Pracownia Akustyczna Kozłowski, chcąc uzyskać zarazem optymalne warunki akustyczne, jak i sensowną przestrzeń technologiczną powyżej. Nad sufitem jest spora przestrzeń (do dachu sali), w której ukryte są wyciągarki sztankietów oświetleniowych i systemu nagłośnieniowego oraz kinowego. W przestrzeni nad sufitem akustycznym zabudowane są ponadto trzy pomosty techniczne, ułatwiające ekipie technicznej i ewentualnym serwisantom dostęp do zainstalowanych tam urządzeń.

Przedsionki dwóch wejść obok estrady zostały również zaadaptowane akustycznie, aby pełnić funkcję śluz akustycznych.

Adaptacji akustycznej poddane zostały znajdujące się z tyłu sali, na górze, dwie kabiny: oświetleniowo-projekcyjna

oraz dźwiękowa. Bardziej zaawansowana adaptacja jest w kabinie dźwiękowej, natomiast w drugiej głównie położono nacisk na jak najlepsze pochłanianie (projektor do najcichszych urządzeń nie należy).

SYSTEM WSPARCIA AKUSTYKI

Z uwagi na to, że sala ma pełnić różne funkcje, w tym również kinową, jej naturalna akustyka nie mogła być zbyt „żywa”, ani też czas pogłosu bardziej odpowiedni do akustycznych występów. Z drugiej jednak strony sala ma pełnić funkcję obiektu koncertowego, nie tylko dla uczniów szkoły, w której jest zlokalizowana, ale również artystów występujących gościnnie. Aby więc pogodzić te dwa, dość sprzeczne, wymogi, zdecydowano się zainstalować system wsparcia akustyki (SWA), którego zadaniem jest zmienianie warunków akustycznych sali na drodze elektronicznej. O SWA pisaliśmy już na łamach LSI, w tym dość obszernie w numerze 3/2015 oraz – całkiem niedawno – w grudniowym numerze z ubiegłego roku (12/2016) i tegorocznym styczniowym (1/2017). Zainteresowanych tą tematyka odsyłam więc do wspomnianych artykułów.

W sali koncertowej Miejskiej Szkoły Artystycznej I stopnia im. Konstantego Ryszarda Domagały w Mińsku Mazowieckim zainstalowany został system AFC3 firmy Yamaha – za co odpowiadała wrocławska firma ABLO Group. System wsparcia akustyki został zintegrowany z częścią kinowego systemu nagłośnieniowego, a konkretnie z naściennymi głośnikami efektowymi (surroundowymi) tegoż systemu (do czego również niezbędne było wykorzystanie wzmacniaczy, które je zasilają). „W menu zarządzania systemem AFC3, z poziomu iPada, jest też pozycja KINO” – wyjaśnia dr inż. Piotr Kozłowski. „Wybranie tej pozycji automatycznie routuje sygnały z procesora systemu kinowego do odpowiednich kanałów/głośników”.

Oprócz głośników surroundowych systemu kinowego AFC3 bazuje na głośnikach sufitowych – Yamaha VXC8 nad sceną, takich samych (w liczbie 20) nad widownią i 6 VXC5F pod balkonem – zaś w pobliżu estrady zainstalowane są zestawy głośnikowe LX-100 firmy Fohhn Audio, które odpowiadają za wspomaganie wczesnych odbić. Zestawy głośnikowe zasilane są z 8-kanałowych wzmacniaczy Yamaha XMV8280, natomiast sygnały do systemu zbierane są za pomocą 4 dookólnych mikrofonów Audix SCX1 i 4 kardioidalnych Audio-Technica ATM350. „System zarządzania AFC3 pozwala na niezależne włączanie/wyłączanie układu wspomagania wczesnych odbić i układu wydłużania pogłosu w każdym przygotowanym dla użytkownika programie” – dodaje Piotr. Oprócz wspomnianego programu KINO, który „uwalnia” głośniki surroundowe z systemu AFC3, dla potrzeb użytkownika przygotowano programy do wspomagania występów chóru, orkiestry dętej, big-bandu oraz stricte dla występów filharmonicznych.

SYSTEM NAGŁOŚNIENIOWY

Współczesna sala, zwłaszcza wielofunkcyjna, nie może obejść się bez „tradycyjnego” (w przeciwieństwie do opisanego wcześniej systemu wsparcia akustyki, który – choć złożony z podobnych elementów – systemem nagłośnieniowym sensu stricte nie jest) systemu nagłośnieniowego. Ten – podobnie jak SWA – zainstalowała firma ABLO Group.

Opiera się on na produktach niemieckiej firmy Kling & Freitag. Nagłośnienie główne widowni zrealizowane jest za pomocą kompaktowego systemu line-array, SEQUENZA 5 – dwa klastry (lewy-prawy) po 6 modułów każdy – wspartego centralnym, podwieszonym klastrem basowym, złożonym z 3 subbasów NOMOS LT (2 × 15”) w układzie kardio.

Pojedynczy dwudrożny moduł systemu SEQUENZA 5 W zbudowany jest z 4 głośników 5-calowych i 3 driverów o średnicy wylotu 1”, oferując kąty zasięgu 100 × 15 stopni. Maksymalny poziom ciśnienia skutecznego, jaki możemy z niego uzyskać, to 130 dB (w szczycie), a zasilany pełnopasmowo pracuje w zakresie od 70 Hz do 22 kHz (±3 dB).

System wspomagają dwa zestawy szerokopasmowe Kling & Freitag GRAVIS 12+ W (opisywane w poprzednim numerze) dogłaśniające boczne balkony (po jednym na każdy balkon), zaś dla pierwszych rzędów widowni funkcję tę pełnią (opisywane z kolei obszernie w tym numerze) zestawy GRAVIS 8 W.

Takie same zestawy – tzn. i GRAVISy 12+ W i 8 W – można też wykorzystać jako monitory typu wedge. Ciekawostką zaś jest sidefill, który zrealizowany został za pomocą podwieszanych na tym samym sztankiecie, co grona główne, zestawów głośnikowych GRAVIS 12+ W. Dzięki temu w mniej wymagających aplikacjach można zapewnić odsłuch na scenie bez konieczności stawiania na scenie i podłączenia jakichkolwiek zestawów głośnikowych.

Wszystkie wymienione systemy i zestawy głośnikowe zasilane są z dwóch 4-kanałowych wzmacniaczy Lab.gruppen D80 i siedmiu Lab.gruppen IPD2400.

Dla realizatora dźwięku wydzielone jest miejsce na widowni, za ostatnim rzędem – aczkolwiek możliwa jest też realizacja z kabiny dźwiękowej, do której można przenieść na ten czas zainstalowaną na stanowisku FOH na widowni konsoletę Yamaha CL3 (konsoleta wyposażona jest bowiem w skrzynię transportową, tak więc można ją również używać poza obiektem). Sygnały ze sceny do konsolety dostarczane są za pośrednictwem 2 stageboxów Yamaha Rio3224-D.

Realizator dźwięku ma również możliwość dokonywania wielośladowych nagrań. W tym celu obiekt został wyposażony w komputer z zainstalowanym oprogramowaniem Steinberg CUBASE PRO 8.5 oraz monitory odsłuchowe Yamaha MSP5 (para mniejszych MSP3 zainstalowana jest w kabinie oświetleniowej) i słuchawki Yamaha HPH-MT7. Natomiast do „szybkich” nagrań w formacie stereo przeznaczony jest rejestrator na karty SDHC, Denon DN-500R. Z kolei odtwarzanie z płyt CD lub z USB zapewnia Tascam CD-200SB.

Obiekt wyposażony został również w niezbędny set mikrofonów – przewodowych i bezprzewodowych. W tej pierwszej kategorii znalazły się m.in. Shure Beta 52 A, Beta 57 A, Beta 91, Beta 95, SM 58, KSM137, Rode NTG1 i NT2-A, Audio-Technica AT2022 X/Y i ATM350 oraz para stereo AKG C414 XLII. Natomiast system bezprzewodowy opiera się na cyfrowych zestawach Shure ULX-D – jeden poczwórny odbiornik ULX-D4QE plus 4 nadajniki bodypack z mikrofonami nagłownymi DPA d:fine 88 i 4 nadajniki handheld z kapsułą Beta 58. Dopełnieniem systemu są dwie anteny szerokopasmowe Shure UA860SWB.

NAGŁOŚNIENIE KINOWE

System nagłośnienia kinowego opiera się na zestawach głośnikowych firmy JBL i wzmacniaczach Crown. Szerokopasmowe głośniki zaekranowe – które można podwiesić do sztankietów i w razie potrzeby szybkiego ich demontażu wyjechać z nimi do góry – to modele JBL 5732, które w dole pasma wspierają dwa zestawy basowe JBL 5628. Wokół widowni zaś, na ścianach, zainstalowane są wspomniane już głośniki efektowe JBL 9310. Wszystkie te zestawy zasilają wzmacniacze Crown DCi4/2400N, DCi4/1250N, DCi4/600N i DCi8/600N.

KOMUNIKACJA

Obiekt wyposażony jest w podstawowy system inspicjenta, oparty na urządzeniach firmy Yamaha – wzmacniaczu XMV4140, procesorze MTX-5D, urządzeniach głośnikowych naściennych VS6 i panelu kontrolnym DCL4V4SEU. Zapewnia on podsłuch akcji scenicznej w garderobach (dzięki mikrofonom Audio-Technica PRO45, na stałe zainstalowanym nad sceną) oraz możliwość wysłania tam komunikatów. Natomiast komunikacja ekip technicznych odbywa się za pomocą bezprzewodowych radiotelefonów firmy Motorola P185.

LUDZIE

Nad projektem, a potem jego realizacją, czuwał spory sztab ludzi z czterech firm, z których każda była odpowiedzialna za swoją „działkę”. Z ramienia Pracowni Akustycznej Kozłowski głównym projektantem był Piotr Kozłowski, za projekt adaptacji akustycznej sali – oraz całościową koordynację technologiczną – odpowiedzialny był Mikołaj Pawelec, za system AFC3 Tomasz Ibrom, a za system elektroakustyczny Tomasz Góralski. Projekt instalacji oświetleniowej to dzieło Tomasza Zaborowskiego z PS Teatr, zaś projekt mechaniki wykonał Tomasz Pieńkosz. Natomiast projekt kinotechniki to zasługa Kornela Krawczyka z firmy AWACO.

Co się zaś tyczy już samych prac wykonawczych, to realizacją adaptacji akustycznej oraz systemu elektroakustycznego i AFC3 kierował Grzegorz Stasik z firmy ABLO Group. Natomiast system oświetleniowy w dalszym ciągu spoczywał na barkach Tomasza Zaborowskiego, pracami nad mechaniką sali kierował Arunas Jankowski, zaś z ramienia AWACO realizację systemu kinotechniki nadzorował Kornel Krawczyk.

Wszyscy oni, za ogrom włożonej pracy – i to, dodajmy, pod tak dużą presją czasu – zostali uhonorowani oklaskami przez zgromadzonych widzów uroczystego otwarcia sali koncertowej Miejska Szkoła Artystyczna w Mińsku Mazowieckim, które to wydarzenie (jak wspomniałem na początku) miało miejsce 3 marca bieżącego roku. Dzień później zaś odbyła się pierwsza projekcja kinowa.

Piotr Sadłoń

---

Więcej informacji o firmach odpowiedzialnych za projekt i wykonanie akustyki i technologii sali koncertowej Miejskiej Szkoły Artystycznej w Mińsku Mazowieckim na stronach internetowych: www.akustyczna.pl, www.ablogroup.com, www.teatr.com.pl, www.awaco.pl.