Kino „Iluzjon” - System nagłośnieniowy kina

Po kilku przeprowadzkach, w 1997 roku osiadło ostatecznie w dawnym budynku kina Stolica przy ulicy Narbutta. Pochodzący z początku lat 50. budynek wymagał jednak gruntownego remontu. Rozpoczęcie trwających ponad rok prac stało się możliwe dopiero w maju 2011 roku. Na początku listopada 2012 roku drzwi „nowego” kina otworzyły się przed widzami.

 

SYSTEM NAGŁOŚNIENIOWY

Skąd nagle w LSI temat kina? Otóż projektantem instalacji elektroakustycznej i dostawcą sprzętu nagłośnieniowego dla tego obiektu była firma Dysten, która gościła już kiedyś na łamach LSI przy okazji prezentacji konsolet Lawo, Innovason oraz sprzętu niemieckiej firmy Fohhn Audio, specjalizującej się między innymi w ciekawych propozycjach instalacji nagłośnieniowych dla obiektów o trudnych warunkach akustycznych.

Autorem projektu instalacji jest Wojciech Zieliński, współpracujący z firmą Dysten. Jak udało mi się dowiedzieć od Wojtka, instalacja oraz dobór i konfiguracja sprzętu zostały zaprojektowane z uwzględnieniem specyficznych form działalności, często nietypowych dla tradycyjnego wyposażenia sal kinowych. Jedną z takich form są na przykład pokazy filmów niemych, ilustrowane wykonywanym na żywo materiałem muzycznym.

Z założenia projekt miał zapewnić dużą elastyczność eksploatacji sprzętu, a także swobodę i wysoki komfort pracy realizatora. Wszystkie te założenia, o czym zapewnia autor projektu, zostały konsekwentnie zrealizowane, co z przyjemnością mogę potwierdzić. Każda opcja, każdy detal został w tej instalacji dokładnie przemyślany. Nie ma tam elementów przypadkowych, które – jak to bywa niekiedy w różnych instalacjach – od razu nasuwają pytanie o zasadność ich zastosowania. Co więcej, w projekcie uwzględniono szereg „drobiazgów” przyczyniających się w znaczny sposób do zwiększenia komfortu pracy realizatora.

W zaprojektowanym systemie nagłośnienia wyróżnić możemy następujące główne elementy składowe.

CENTRALA SPRZĘTOWA SYSTEMU

Jest nią szafa teletechniczna o wysokości 42 HU, znajdująca się w piwnicy, w pomieszczeniu nazwanym serwerownią. W szafie umieszczono systemy nadawczo-odbiorcze z sumatorami i wzmacniaczami antenowymi, główne przyłącze sygnałowe cyfrowego systemu miksującego, konwertery światłowodowe, sieciowe, interfejsy Fohhn Net-LAN, konwerter ES/MADI oraz wzmacniacze.

Sposób i rozmieszczenie urządzeń w szafie zostały zaplanowane z uwzględnieniem dbałości o zachowanie prawidłowej cyrkulacji powietrza – stosownie do warunków pracy, określonych przez producentów dla poszczególnych urządzeń. Przewody anten nadawczo-odbiorczych zostały wyprowadzone do sali kinowej i połączone z antenami zainstalowanymi na konstrukcji ekranu.

 

GŁÓWNE ZESPOŁY GŁOŚNIKOWE

Dobrano je ze szczególnym uwzględnieniem wysokich parametrów transmisji dźwięku – zarówno pod kątem odpowiedniej wydajności akustycznej, odniesionej do warunków i potrzeb obiektu, jak też maksymalnej estetyki wykonania. Zwrócono tu szczególną uwagę na fakt, by rozmieszczenie, wygląd i gabaryty sytemu nagłośnieniowego nie były elementem absorbującym uwagę widza, ale też by zachowały geometrię projekcji dźwięku, uwzględniającą równomierne pokrycie widowni, oraz by wyeliminowany został ich wpływ na obszar sceny.

System główny nagłośnienia sali kinowej zrealizowano więc z zastosowaniem hybrydowych zespołów głośnikowych Fohhn Audio LX-601, uzupełnionych superniskotonowymi zespołami głośnikowymi Fohhn Audio XS-4 Passive.

 

SYSTEMY ODSŁUCHOWE

Zrealizowano je za pomocą specjalistycznych zespołów głośnikowych, dedykowanych przez producenta do tego typu zastosowań. System głośników dodatkowo uzupełniono bezprzewodowymi torami odsłuchu osobistego.

W ogólnym systemie odsłuchowym wyróżnić możemy dwie niezależne gałęzie. Pierwsza z nich dotyczy obszaru sceny, dla której przewidziano dwa typy zespołów głośnikowych, w postaci sześciu klasycznych monitorów podłogowych o niskim profilu XM-4 oraz dwa zespoły głośnikowe XT-33, z przeznaczeniem na odsłuchy boczne (przestrzałowe, inaczej sidefille). Dla potrzeb obsługi sceny przewidziano również cztery stereofoniczne tory bezprzewodowego odsłuchu osobistego, zrealizowane w oparciu o urządzenia Sennheiser EW 300 IEM G3.

Gałąź druga to system odsłuchowy fosy orkiestrowej. Zrealizowano go za pomocą czterech specjalistycznych zespołów głośnikowych. Są to pasywne zestawy Fohhn Audio AT-08, pracujące w układzie d’Appolito.

Tu pozwolę sobie wyjaśnić, że układ d’Appolito to rodzaj konstrukcji zespołu głośnikowego, polegającej na umieszczeniu głośnika wysokotonowego symetrycznie pomiędzy dwoma połączonymi równolegle i przetwarzającymi ten sam zakres częstotliwości głośnikami średnio-niskotonowymi. Przyjmuje się, że odległość między głośnikami nie może być większa niż 2/3 długości fali przy częstotliwości podziału. Zaletą tej konstrukcji jest powstanie symetrycznego źródła promieniowania dźwięku, dzięki czemu zmiana położenia słuchacza nie powoduje znaczących zmian w słyszalnej przez niego barwie dźwięku. Spadki na charakterystykach mierzonych przy większych kątach redukują odbicia od podłogi i sufitu w zakresie średnich tonów, co poprawia akustykę, zwłaszcza w niewielkich pomieszczeniach. Inną zaletą w tym przypadku jest to, że zespoły te nie mają przetwornika wysokotonowego o konstrukcji ciśnieniowej. Są one przewidziane do pracy w „bliskim polu”, co zwiększa tu komfort pracy muzyków i znacznie ułatwia pracę realizatora.

STANOWISKO REALIZATORA DŹWIĘKU

Zostało zaprojektowane jako mobilna jednostka, dzięki czemu może być ono – w zależności od potrzeb – zlokalizowane zarówno na obszarze widowni, jak też i w osobnym pomieszczeniu, nazwanym reżyserką. Bez względu na lokalizację stanowiska realizator ma zapewnioną pełną możliwość zarządzania i obsługi systemu nagłośnienia. Z obu lokalizacji stanowiska możliwa jest pełna retransmisja materiału do sali kinowej oraz projektorowni.

Głównym wyposażeniem stanowiska realizacyjnego jest cyfrowa konsoleta mikserska Innovason Eclipse. Oferuje ona 48 fizycznych kanałów z tłumikami, 48 szyn pomocniczych, 48 „smart faderów”, moduł I/O 16 x 16, a także zintegrowany, 64-kanałowy, cyfrowy rejestrator z możliwością „zrzutu” śladów do systemu Pro Tools.

Na temat konsolety Innovason Eclipse pisałem dość obszernie już wcześniej, przy okazji zorganizowanej przez Dysten prezentacji. Z uwagi na powyższe nie chcę tego tematu powielać, a wszystkich zainteresowanych tym urządzeniem odsyłam uprzejmie do numeru LSI, w którym materiał ten został opublikowany, lub też do strony producenta, gdzie można uzyskać komplet wyczerpujących informacji.

Zarówno w przypadku lokalizacji stanowiska na obszarze widowni, jak też i w pomieszczeniu reżyserki do ustawienia konsolety służy składany, metalowy stojak wykonany przez firmę Dysten. Stojak ten został zaprojektowany z uwzględnieniem możliwości dostosowania jego wysokości do wzrostu realizatora.

Wracając do tematu... Realizator ma do swojej dyspozycji również podręczną szafę typu „flight case” o wysokości 9 HU, której wyposażenie stanowi: komputer PC w obudowie 19” i wysokości 2 HU z systemem Windows 7 OEM oraz oprogramowaniem niezbędnym do obsługi systemu nagłośnieniowego. Na jego pulpicie umieszczono dodatkowo katalog o nazwie „Dysten”, który zawiera pełną dokumentację powykonawczą instalacji, wszystkie dostępne w wersji elektronicznej instrukcje obsługi urządzeń, instalację fabrycznego oprogramowania do kontroli systemów bezprzewodowych Sennheiser, wzmacniaczy i systemów głośnikowych Fohhn Audio i oprogramowanie do konfiguracji konwertera Dio Madies.

Komputer wyposażony jest w specjalną klawiaturę ze sterownikiem „track ball”, umieszczoną w metalowej, zamykanej na klucz szufladzie 1 HU, a także 22-calowy monitor LCD marki NEC, z automatyczną regulacją jaskrawości, kontrastu i trybu wyświetlania, dostosowującą się do materiału graficznego. Zastosowany tu komputer PC ma celowo mocno ograniczone możliwości sprzętowe. Oferowane parametry w zupełności wystarczają do pełnej, sprawnej obsługi całego systemu, ale nie dają możliwości zarówno łączenia się z internetem, ani też wykorzystywania komputera do celów innych (np. instalowania gier) niż został przewidziany w projekcie. Takie posunięcie ma na celu zapobieżenie „zaśmiecaniu” komputera oraz zminimalizowaniu ryzyka jego zawirusowania.

Oprócz wymienionych urządzeń realizator ma również „pod ręką” dwa odtwarzacze płyt CD i plików MP3 marki Denon DN-C620, a także dwa konwertery Allied TeleSyn MC-102XL.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa oraz zagwarantowania prawidłowego działania instalacji możliwe jest ograniczenie osobom nieuprawnionym dostępu do funkcji kontrolnych i parametrów konfiguracyjnych systemu. Ograniczenie takie może być wprowadzone na różnych poziomach.

Stanowisko realizacyjne w sali głównej zaprojektowane zostało w osi sali, w przejściu pomiędzy rzędami foteli. W miejscu wyznaczonym dla stanowiska projektant przewidział cztery fotele, które na czas lokalizacji stanowiska przeznaczone są do demontażu. Pozwala to nie tylko na wygodny dostęp do znajdujących się na stanowisku urządzeń, ale przede wszystkim ma za zadanie dostosowanie sytuacji do obowiązujących przepisów bezpieczeństwa w obiektach.

Wszystkie przyłącza, które są niezbędne do połączenia urządzeń stanowiska z systemem, zostały umieszczone w specjalnie przygotowanej puszce podłogowej. Sygnały dla stanowiska realizacyjnego wyprowadzone zostały poprzez złącza S.C. magistrali światłowodowej oraz 6-stykowe gniazda XLR. Magistralą światłowodową transmitowane są sygnały Ethersound, które łączą konsoletę mikserską ze znajdującym się w serwerowni głównym stage boksem, a także sieć LAN, łącząca systemy bezprzewodowe oraz wzmacniacze ze znajdującym się na stanowisku realizacyjnym komputerem kontrolnym. Magistrale Ethersound i LAN oznaczone są osobnymi, wyraźnie różniącymi się kolorami, co ma na celu zapobieżenie pomyłkowemu połączeniu. Dodatkowo, po połączeniu i załączeniu całego systemu, poprawność połączeń magistrali światłowodowej sygnalizują wskaźniki stanu transmisji w konwerterach Allied TeleSyn.

Przekazanie sygnału z matryc systemu miksującego do pomieszczeń projektorowni i małej sali kinowej zrealizowane zostało poprzez żeńskie, 6-stykowe gniazda XLR. Gniazda te dostarczają analogowy sygnał, którego skład oraz wartość ustalić można z poziomu konsolety.

Po przeniesieniu do reżyserki urządzenia stanowiska realizacyjnego łączone są z resztą systemu w sposób identyczny, jak w przypadku jego lokalizacji na obszarze widowni – z tą jedynie różnicą, że gniazda przyłączeniowe nie zostały tu zlokalizowane w puszce podłogowej, ale umieszczono je na ścianie pomieszczenia. Oprócz wcześniej opisanych, projektant przewidział tu dwa dodatkowe złącza BNC. Są to przyłącza nadawcze dla systemu tłumaczeń symultanicznych, którego zainstalowanie planowane jest w przyszłości. W projekcie zostały przewidziane do tego celu również dodatkowe linie kablowe, a także dodatkowe linie rezerwowe, na wypadek zaistnienia potrzeby rozbudowy systemu o jakieś dodatkowe urządzenia. Podczas pracy w pomieszczeniu reżyserki realizator ma do dyspozycji aktywny, stereofoniczny odsłuch Fohhn Audio, a także słuchawki Beyerdynamic DT-150.

Warto w tym miejscu podkreślić, że cyfrowy system miksujący Innowason Eclipse, podobnie jak inne produkty Lawo, ma zapewnioną darmową aktualizację oprogramowania do „końca życia” produktu, w znaczeniu produkcyjnym. Jak zapewnia producent, dla dostarczonego urządzenia przewidziane są jeszcze dwie znaczące aktualizacje oprogramowania. Będzie to zaprezentowany podczas targów Prolight + Sound w 2012 roku system Pandora, pozwalający na panoramowanie za pomocą efektu Haas’a, oraz aplikacja pozwalająca na bezprzewodową obsługę systemu z poziomu iPad’a.

OKABLOWANIE ELEMENTÓW SYSTEMU

Oprócz wspomnianej wcześniej magistrali światłowodowej większość połączeń wykonana jest za pomocą kabla wieloparowego, zakończonego złączami Harting. Taki system połączeń pozwala przede wszystkim na zminimalizowanie możliwości popełnienia pomyłki przy łączeniu poszczególnych elementów systemu. W identyczny sposób połączona jest z resztą systemu szafa teletechniczna, znajdująca się w serwerowni. Została ona wyposażona w panel przyłączeniowy, który umożliwia szybkie odłączenie szafy od pozostałej instalacji. Ma to szczególne znaczenie w różnych sytuacjach losowych, jak na przykład zalanie piwnicy, konieczność przeprowadzenia remontu pomieszczenia, itd.

Rozprowadzenie w pomieszczeniu sygnałów audio, doprowadzenie ich do głównego stage boksa oraz dystrybucja sygnałów do głośników zostały zrealizowane poprzez analogowe przyłącza w standardzie adekwatnym do ich funkcji. Przyłącza rozmieszczono po obu stronach sceny, w specjalnie do tego celu wykonanych kasetach naściennych, a także na ścianie w fosie orkiestrowej. W kasetach naściennych umieszczono również złącza RJ-45 w osłonie Neutrik dla potrzeb protokołu Fohhn Net. Zarówno kasety naścienne, jak też i wszystkie wymagające tego elementy systemu zaopatrzono w dyskretne oświetlenie LED, z możliwością regulacji jego natężenia.

MIKROFONY

Jest to element niezbędny dla każdego systemu nagłośnieniowego. W przypadku tej instalacji projektodawca przewidział bardzo uniwersalny zestaw mikrofonów przewodowych, składający się ze standardowych modeli marki Sennheiser. Uzupełnia go osiem zestawów mikrofonów bezprzewodowych tego samego producenta, zaopatrzonych również w nadajniki do paska, wraz z mikrofonami miniaturowymi o charakterystyce superkardioidalnej. Oprócz tego do dyspozycji realizatora oddano wyselekcjonowane modele mikrofonów niemieckiego producenta MBHO, co osobiście uważam za krok bardzo odważny i godny najwyższego uznania.

MBHO to bardzo dobra marka, oferująca produkty jakości najwyższej. Proces produkcji każdego modelu tej marki jest w ponad 90% wykonywany ręcznie, w bardzo rygorystycznie określonych warunkach technologicznych. Każda z wytworzonych sztuk poddawana jest następnie równie rygorystycznemu procesowi oceny jakości działania.

Niestety, bezsprzecznie największą „wadą” tych mikrofonów jest to, że marka MBHO jest w naszym kraju prawie zupełnie nieznana, co z uwagi na rutynowe, schematyczne podejście niektórych realizatorów i artystów oraz na często zmieniające się mody na jakiś „sezonowy” model mikrofonu może być powodem do bezsensownych i czasochłonnych dyskusji na temat ich jakości.

Jeśli wolno mi w tym miejscu wyrazić własną opinię, to z pełną odpowiedzialnością rekomendowałbym produkty MBHO do wielu zastosowań, w których wymagana jest najwyższa jakość dźwięku, jak muzyka klasyczna czy jazz. Tak się bowiem składa, że miałem kiedyś możliwość używania kilku mikrofonów tej marki i bez wahania zaryzykuję stwierdzenie, że dorównują one jakością produktom Schoeps’a, co zostało potwierdzone podczas sesji nagraniowej w studio.

Dla bezpośredniego podłączenia sygnałów z instrumentów elektronicznych przewidziane zostało sześć D.I. boxów Klark Teknik DN100.

NAGŁOŚNIENIE MAŁEJ SALI KINOWEJ

Projektant przewidział tu mały, mobilny system, który składa się z amplimiksera marki Bell Audio SX-10.400 ze zintegrowanym procesorem efektów, oferującego sześć kanałów mikrofonowo-liniowych oraz dwa stereofoniczne wejścia o poziomie liniowym. Urządzenie wyposażone zostało w fabryczną obudowę typu rack 19”, co pozwoliło na bezproblemowe zainstalowanie go w szafie transportowej typu „flight case”, w której umieszczono również odtwarzacz płyt CD i plików MP3 marki Denon DN-C620.

System nagłośnieniowy stanowią dwa dwudrożne zestawy głośnikowe Fohhn Audio AT-09, które umieszcza się na statywach. Realizator ma też do dyspozycji trzy mikrofony Sennheiser EW 845 oraz cztery aktywne D. I. boxy Bell Audio CDB 100A.

System nagłośnienia małej sali kinowej może być w razie potrzeby z powodzeniem wykorzystany w dowolnym miejscu obiektu (np. na foyer) lub też na zewnątrz budynku. Zależnie od sytuacji może on być uzupełniony subwooferem, o ile wystąpi uzasadniona konieczność dogłośnienia niskich częstotliwości.

PODSUMOWANIE

Nie jestem osobą posiadającą fachowe uprawnienia do analizowania i oceny instalacji tego typu. Wszelkie wyrażone przeze mnie w tym materiale spostrzeżenia i uwagi należy traktować zatem jedynie jako wyrażenie punktu widzenia – bądź to użytkownika, który z opisanego systemu miałby potrzebę korzystać, bądź też jako opinię osoby, która z kilkoma zastosowanymi w tym projekcie urządzeniami miała okazję zapoznać się w praktyce.

Oprócz wykazania należytej dbałości o najwyższą, możliwą do uzyskania jakość dźwięku – co w przypadku tego typu instalacji jest założeniem pryncypialnym – w mojej subiektywnej ocenie instalacja została wykonana również z dużą dbałością o jej funkcjonalność, estetykę, a także komfort pracy realizatora. Potwierdzeniem tej opinii może być choćby przejrzystość oznakowania i intuicyjny sposób zaprojektowanych połączeń pomiędzy poszczególnymi elementami systemu, łatwość przygotowania systemu do pracy, zminimalizowanie możliwości popełnienia pomyłki na etapie wykonywania połączeń, przygotowanie stanowiska realizacyjnego z uwzględnieniem zasad ergonomii, itp.

Przystępnie napisana instrukcja eksploatacji systemu, pełna dokumentacja oraz instrukcje obsługi poszczególnych urządzeń, a także stałe wsparcie techniczne ze strony firmy Dysten pozwalają na natychmiastowe rozwianie najdrobniejszych nawet wątpliwości, które mogą pojawić się w różnych sytuacjach. Taki stan rzeczy stwarza perspektywę bezproblemowej i przyjemnej eksploatacji systemu.

Marek Witkowski
fot. Magdalena Zielińska

---

Więcej informacji o firmie odpowiedzialnej za projekt i instalację opisanego systemu nagłośnieniowego oraz wykorzystanego w nim sprzętu na stronie: www.dysten.pl.