Roland R-88 - Cyfrowy rejestrator ośmiośladowy

Jedno jest pewne, że fakt zarejestrowania oraz odtworzenia nagrania po raz pierwszy już na zawsze zmienił otaczający nas świat. Dziś, nie wspominając o możliwości rejestracji obrazu z dźwiękiem, nie wyobrażamy sobie świata bez kaset, płyt czy innych nowoczesnych nośników, na których zapisana jest muzyka czy mowa. Dla muzyków rejestracja materiału dźwiękowego daje możliwość przeanalizowania wykonania, a dla instrumentalistów jest wręcz sposobem na usprawnienie procesu nauki gry na instrumencie. Rynek zalany jest przeróżnymi rejestratorami dźwięku, które w lepszej lub gorszej jakości zapisują materiał. Szukając jednak profesjonalnego zapisu, którego jakość będzie wręcz studyjna, trzeba zwrócić się w kierunku renomowanych producentów sprzętu elektronicznego, dedykowanego do pracy scenicznej. Mnie osobiście natychmiast do głowy przychodzi znana japońska firma Roland, która jest producentem wielu konstrukcji opartych o nowoczesną elektronikę. Najnowszym dzieckiem tego producenta jest ośmiokanałowy rejestrator, i mikser zarazem, o symbolu

R-88

Urządzenie wykonane jest w formie niewielkiego prostopadłościanu z lekko pochyłą przednią ścianką. Boki obudowy, wykonanej z elementów z blachy stalowej o grubości 1 mm, osłonięte są ramkami z tworzywa sztucznego, które dodają rejestratorowi scenicznego charakteru, stanowiąc jednocześnie barierę ochraniającą gałki potencjometrów przed przypadkowym uszkodzeniem. Elementy skręcone są ze sobą za pośrednictwem blachowkrętów. Całość jest solidną i odpoą konstrukcją.

R-88 polakierowany jest na czay matowy kolor, zaś wszelkie opisy gniazd, wyłączników i potencjometrów są białe, co daje dobry kontrast. Rejestrator Rolanda może być wzorem urządzenia o wielkiej skali integracji, a w związku z tym w zasadzie każdy skrawek obudowy wykorzystany został do końca.

PRZEDNIĄ PŁYTĘ REJESTRATORA

można podzielić na trzy podstawowe części. Z lewej strony panelu umieszczony jest miniaturowy wyłącznik zasilania. Jest to przełącznik przechylny, monostabilny. Dzięki takiemu rozwiązaniu projektanci chcieli wyeliminować możliwość przypadkowego wyłączenia zasilania urządzenia podczas pracy. Aby więc wyłączyć zasilanie, trzeba przechylić i przytrzymać wyłącznik przez około 3 sekundy. Obok umieszczono przełącznik blokady funkcji rejestratora. Istnieje możliwość wyboru zestawu regulatorów, do których dostęp jest blokowany. Domyślnie blokowane są wszystkie regulatory oraz panel dotykowy.

Obok wyświetlacza umieszczono kolejny przełącznik – pozwalający na doprowadzenie sygnału testowego lub sygnału z wewnętrznego mikrofonu do wybranego punktu toru urządzenia. Poniżej wymienionych wyłączników znajduje się osiem podwójnych potencjometrów. Pierścienie potencjometrów służą do regulacji czułości poszczególnych kanałów mikrofonowych, zaś gałki wewnętrzne pracują jako tłumiki. Obok każdego z potencjometrów znajduje się dioda LED sygnalizująca przesterowanie kanału.

W centralnej części panelu umieszczono dotykowy wyświetlacz LCD, pozwalający m.in. na modyfikację ustawień oraz obsługę zaawansowanych funkcji miksera. Z prawej strony panelu umieszczono blok przycisków podstawowych, znanych z każdego rekordera, czyli start, stop, rec oraz przyciski przewijania. Przyciski przewijania spełniają w urządzeniu funkcję zmiany utworu odtwarzanego, przewijania oraz pełnią rolę przycisków +/ - podczas zmian ustawień efektów. Dodatkowo z prawej strony panelu zamontowano przycisk MENU, uruchamiający sekcję ustawień rekordera.

Pod przyciskami znajduje się obrotowy potencjometr sumy oraz taki sam potencjometr głośności sygnału podawanego na wyjście słuchawkowe jack 1/4”. Rolę odsłuchu materiału nagranego mogą pełnić wbudowane miniaturowe głośniki. Potencjometry MASTER oraz MONITOR spełniają podwójne funkcje. Pierwszy z nich umożliwia wejście w ustawienia miksera, zaś MONITOR pozwala na podsłuch wybranych kanałów przed tłumikami. Jak widać już tylko w przypadku przedniego panelu, R-88 nie jest urządzeniem banalnym, a mnogość możliwości powoduje początkowy lekki ból głowy, lecz zapewniam, iż na krótko.

NA PRAWEJ BOCZNEJ ŚCIANCE

umieszczono wejścia ośmiu kanałów mikrofonowych, które mogą pracować jako pary stereofoniczne lub osiem niezależnych kanałów. Wejścia wykonane są w formie gniazd XLR. Obok gniazd producent umieścił schemat połączeń pinów wejściowych w gnieździe. Wszystkie wejścia wyposażone są w wyłączniki napięcia phantomowego, umieszczone obok gniazd.

NA LEWEJ ŚCIANCE OBUDOWY

umieszczono dodatkowe wejście oraz wyjście cyfrowe AES/EBU w formie gniazda XLR. Poniżej znajduje się gniazdo czteropolowe XLR, którym doprowadzone jest napięcie zasilania z zewnętrznego zasilacza impulsowego. Obok niego umieszczono przełącznik zasilania rekordera z zasilacza lub z baterii. Na lewej ściance umieszczono wyjścia kanałów 1 oraz 2, które mogą służyć jako wyjścia głównego miksu. Wyjście miksu zrealizowane jest również za pośrednictwem gniazda jack 3,5 mm stereo. R-88 wyposażony jest też w wejście oraz wyjście sygnału synchronizacji TIMECODE w formie złącza BNC. Podstawowe funkcje rekordera, czyli odtwarzanie, zapis oraz przewijanie, można obsługiwać za pomocą opcjonalnego przełącznika nożnego, którego gniazdo jack ¼” również umieszczono na lewej ściance rekordera.

Oczywiście R-88 musi mieć nośnik, na który materiał może być zapisany. W tym przypadku nośnikiem jest karta SD lub SDHC. Przy użyciu karty o pojemności 32 GB, przy próbkowaniu 192 kHz/ 24 bit można zarejestrować prawie cztery godziny nagrania z czterech wejść. Rekorder wyposażony został również w gniazdo USB, do podłączenia pendrive’a, oraz gniazdo micro-USB, służące do podłączenia rekordera do komputera PC. Pamięć zewnętrzna pendrive służy jedynie jako dodatkowy magazyn, na który można kopiować nagrany materiał lub z niego wczytywać materiał na kartę SD. Interfejs USB nie obsługuje napędów dyskowych. Zapis i odtwarzanie odbywa się jedynie na i z karty SD. Wyjątkiem jest tutaj połączenie rekordera z komputerem. W takiej sytuacji R-88 może zachowywać się jako dysk z danymi. Za pośrednictwem USB można zapisywać materiał śladów na komputerze, jak również odtwarzać ślady z komputera.

TYLNA ŚCIANKA OBUDOWY

została wyposażona w sześć gniazd wyjściowych kanałów mikrofonowych o numerach od 3 do 8.

NA GÓRNEJ ŚCIANCE

zamontowano wykręcany batery pack, w którym można zainstalować osiem baterii AA lub osiem akumulatorków NI MH. Dzięki zastosowaniu specjalnych śrub demontaż pojemnika baterii można wykonać bez dodatkowych kluczy czy śrubokrętów. Na góej ściance umieszczono również miniaturowe głośniki, pozwalające na odsłuchanie nagranego materiału. Na dolnej ściance zamontowano cztery gumowe podstawki.

PO OTWARCIU OBUDOWY

widać, jak wielka jest komplikacja oraz skala integracji R-88. Całość układu elektronicznego składa się z sześciu płytek drukowanych. Płytki te zostały zmontowane w technologii SMT. Jedynymi elementami przewlekanymi na płytkach są gniazda, wyłączniki oraz potencjometry. Poszczególne płytki połączone są za pomocą taśm wieloprzewodowych, co daje efekt przemyślanego oraz uporządkowanego wnętrza. Nie trzeba wspominać, że jak przystało na urządzenie made in Japan jego wykonanie jest wzorowe.

OBSŁUGA

Wspomniałem wcześniej, że pierwszy kontakt z rejestratorem powoduje krótkotrwały zawrót głowy. Co najważniejsze – krótkotrwały. Dzięki jednoznacznemu opisowi regulatorów można w łatwy sposób, bez instrukcji, skorzystać z podstawowych funkcji urządzenia. Po załączeniu zasilania interfejs informuje o braku karty SD w porcie i teoretycznie wszystko powinno być jasne. Ja jednak szukałem możliwości nagrywania na pamięci typu pendrive, którego oczywiście nie znalazłem. Trochę dziwił mnie brak takiej możliwości.

Za pomocą przycisku Menu uruchamia się osiem folderów pozwalających na konfigurację urządzenia oraz zarządzanie pamięciami masowymi, podłączonymi do niego. W folderze Finder kryją się funkcje eksplorera pamięci. Folder pozwala na zmianę nazw plików, kopiowanie ich, przenoszenie oraz usuwanie.

Drugi folder, Input Setup, umożliwia zarządzanie oraz wybór liczby kanałów załączonych. Pamiętać trzeba, że kanały 1 oraz 2 mogą pracować jako analogowe, wtedy sygnał do nich doprowadzony jest z gniazda XLR kanału 1 oraz 2. Mogą jednak pracować jako cyfrowe, wtedy sygnał wejściowy doprowadzamy do wejścia cyfrowego, zaś wejścia analogowe są wyłączone. W folderze konfiguracji wejścia możemy zmieniać polaryzację sygnału wejściowego oraz linkować kanały parami, aby wspólnie dla nich regulować czułość oraz głośność jednym potencjometrem. Podczas konfiguracji wejść można wprowadzić dla każdego z nich filtr góoprzepustowy o wybranej częstotliwości granicznej – 60, 120 lub 240 Hz. Oczywiście można dla każdego wejścia wybrać inne częstotliwości. W bloku konfiguracji każdy kanał można wyposażyć w limiter sygnału, o regulowanych parametrach treshold oraz release. Istnieje możliwość grupowania kanałów w czterech podgrupach o wspólnym ustawieniu limitera.

Trzeci folder, Output Setup, jak mówi nazwa, pozwala na konfigurację wyjść urządzenia. Tutaj można ustawić czułość wyjść sumy, załączyć wbudowane głośniki oraz wybrać, czy na poszczególne wyjścia ma zostać wysłany sygnał miksu, wybranych par kanałów, czy mają one zostać nieaktywne.

Czwarty folder, USB Setup, pozwala głównie na ustawienie sposobu komunikowania się R-88 z PC. Istnieją trzy możliwości. R-88 może pracować jako dysk – wtedy nie potrzeba sterowników, a rekorder zachowuje się jak typowa pamięć masowa. Drugą możliwością jest praca R-88 jako rejestrator śladów z komputera lub jako mikser pozwalający nagrywać pośladowo lub miks sygnału na komputerze. Trzecia możliwość komunikowania powoduje, że po połączeniu rekordera z komputerem PC należy na ekranie dotykowym wybrać rodzaj tego połączenia.

W piątym folderze kryje się setup nagrywania oraz odtwarzania. R-88 może nagrywać pliki stereo oraz mono w formacie wav (bwf). Rekorder nagrywa na kartę SD tak poszczególne ślady wejść, jak i może nagrywać dodatkowy ślad całego miksu, pozwala buforować wejścia i rejestrować do pięciu sekund przed naciśnięciem przycisku REC. W folderze można dokonać zmiany częstotliwości próbkowania – R-88 pozwala na rejestrację sygnału do 192 kHz, jednak pamiętać trzeba, że przy wyborze takiej częstotliwości można nagrywać sygnały tylko z czterech kanałów. Można również wybrać rozdzielczość próbkowania – 16 lub 24 bity. Rejestrator wyposażony został w MS-MIC Decoder, którego ustawienia również znajdują się w setupie odtwarzania i nagrywania.

Szósty folder kryje ustawienia wejścia oraz wyjścia synchronizacji Timecode.

Siódmy folder pozwala na konfigurację nośnika, oferując m.in. funkcję formatu karty SD lub pamięci pendrive.

Ostatni folder to Setup system. Tutaj kryją się ustawienia kontrastu i jasności wyświetlacza oraz czasu jasnego świecenia jego podświetlania. Interfejs pozwala na ustawienie progu działania kontrolek przesterowania sygnału, wybór użytego rodzaju baterii czy akumulatorów. Istnieje możliwość wyboru wartości napięcia zewnętrznego zasilania. Największa wartość to 12 V, najmniejsza zaś to 9 V. R-88 wyposażony jest w timer automatycznie wyłączający jego zasilanie przy bezczynności. W tym menu można skonfigurować również które z grup regulatorów mają podlegać przełącznikowi blokowania.

R-88 to jednak nie tylko rejestrator, to również mikser sygnału. Funkcje miksera stają się dostępne po naciśnięciu gałki potencjometru Master. Na ekranie pojawia się wtedy ośmiokanałowy mikser ze wskaźnikami wysterowania, czteropasmowym korektorem, regulacją panoramy oraz limiterem wyjściowym. Wszystkie funkcje wybiera się za pośrednictwem panelu dotykowego. Wartości nastaw wygodniej dokonywać za pomocą przycisków przewijania. Można oczywiście dokonywać zmian suwakami na panelu dotykowym. Wciśnięcie gałki potencjometru Monitor powoduje natomiast wejście w menu pozwalające na podsłuch wybranego kanału przed tłumikiem oraz przesłanie na słuchawki sygnału stereofonicznego, monofonicznego lub tylko lewego czy prawego kanału. Dodatkowo podczas podsłuchu wyświetlony jest analizator widma podsłuchiwanego kanału.

SPOSTRZEŻENIA

R-88 jest urządzeniem udostępniającym bardzo dużo funkcji, jednak nie można powiedzieć, że jest urządzeniem skomplikowanym w obsłudze. Oczywiście należy spokojnie zapoznać się z funkcjami, jednak po dokonaniu wstępnych ustawień obsługuje się go „trzyprzyciskowo”. Panel dotykowy o rozmiarze 160 x 160 punktów nie jest zbyt imponujący i można obawiać się, że będzie niewygodny w użyciu. W przypadku R-88 obawy nie są zasadne. Panel jest precyzyjny i wprost stworzony dla palca. Ja osobiście, jeżeli mam do wyboru suwanie palcem po małym ekranie lub przyciski, wybiorę przyciski, i tutaj taka możliwość istnieje. Przycisków używałem tylko podczas pracy z mikserem urządzenia.

Wszystkie wybory ustawień konfiguracyjnych, nawet na małych polach dotykowych, działają bardzo pewnie. Jeżeli chodzi o zapisywany dźwięk, to można powiedzieć, że jest jakości studyjnej. Co się poda na wejście, to jest wieie nagrane. Przedwzmacniacze oraz ogólnie cały tor przetwarzania mają bardzo małe szumy. Kopiując dźwięk z rekordera na komputer metodą nagrywania słychać jedynie szumy otoczenia, pochodzące z nagrania. Po zakończeniu odtwarzania cały tor sprawia wrażenie jakby nie szumiał w ogóle.

Jedyna rzecz w interfejsie, która wzbudziła moją niechęć, to nadawanie nazw kolejnych sesji. Mamy do wyboru ustawienie Data lub Scene. Ustawienie data jest w pierwszym momencie bardzo ogłupiające, bowiem nazwa sesji to ciąg liczb przedzielonych podkreśleniem. Oczywiście pierwszy człon to data, pisana bez przerwy, a po podkreśleniu system nadaje kolejny numer. W praktyce mamy nazwę typu „130225_220813”. Biorąc pod uwagę, że sesji można mieć kilka, wraz z zapisem miksu można się pogubić. Oczywiście dzięki Bogu nazwy można edytować po nagraniu. Lepszym wyborem jest wybranie opcji Scene – w takiej sytuacji nazewnictwo domyślne jest dużo czytelniejsze, a nazwa przyjmuje, na przykład, format „Scene1_0001”. Jest to oczywiście kwestia „załapania melodii” i przyzwyczajenia.

PODSUMOWANIE

Japońska firma Roland od lat znana jest z konstrukcji sprzętu elektronicznego najwyższej jakości. Firma wciąż kojarzona jest z bezkompromisową jakością wykonania oraz funkcjonalnością rozwiązań. W swoim nowym produkcie, którym jest rekorder + mikser R-88, udowadnia kolejny raz, że jest w czołówce producentów elektroniki scenicznej. Rejestrator R-88 jest kompletnym urządzeniem, za pomocą którego można dokonać szybkich nagrań, przy jednoczesnej możliwości ich zrealizowania za pomocą ośmiokanałowego miksera. Zdolności projektantów pozwoliły zbudować urządzenie, które przy dużych możliwościach nie jest zbyt skomplikowane w użyciu.

Duża skala integracji rejestratora oraz wykorzystanie przestrzeni obudowy pozwoliły na uzyskanie małych gabarytów. Dzięki wyposażeniu rejestratora w możliwość zasilania bateryjnego uzyskano jego pełną mobilność. Funkcje współpracy R-88 z komputerem PC pozwalają na bezproblemowe i szybkie stworzenie domowego studia nagrań, za pomocą jednego urządzenia. Nadmienić trzeba, że sterowniki dedykowane dla systemu operacyjnego Windows instalują się bezproblemowo, a R-88 widziany jest jako kolejna karta dźwiękowa. Pozwala to na współpracę Rolanda R-88 z dowolnym programem rejestrującym, zainstalowanym na PC, tak wielośladowym, jak i stereofonicznym. Solidna konstrukcja urządzenia oraz estetyczny design również są tutaj nie bez znaczenia. Do tego Roland oddaje nam urządzenie wyprodukowane w Japonii.

Marek Kozik

Więcej informacji o prezentowanym urządzeniu oraz innych produktach firmy Roland na stronie inteetowej producenta: www.roland.com oraz polskiego przedstawiciela: www.rolandpolska.pl.